ئەم کتێبە (وەهمەکانی دەستەبژێر یان ڕەخنەگرتن لە ڕووناکبیر) لە کۆمەڵێک بابەت و لێکۆڵینەوە و وتاری فیکری پێکهاتووە، بابەتە فیکرییەکان بە دەوری بازنەی سیاسەت و ڕووناکبیر، ڕەخنە و کاریگەرییەکانی ڕەخنە، هاوکات وەهمەکانی ڕووناکبیر و ڕۆڵی ڕووناکبیردا دەسوڕێتەوە. ئەم کتێبە یەکێکی ترە لە کتێبە دانسقە و کاریگەرەکانی نووسەر و ڕووناکبیری ناوداری عەرەب (عەلی حەرب) لە لایەن نووسەر […]
تەنها مردن دەتوانێ بموەستێنێت؛ چاپی دووەمی ڕۆمانی کۆڵۆنێل
ڕانانی: سەردەم (وەختێ ئاشووب و بەربەڵایی دەبنە ڕێسا و بنەمای ژیان، چیتر شتێک نامێنێت جێگەی سەرسوڕمان بێت… ئەگەر بتەوێت عەقڵت لەدەست نەدەیت، تاکە کارێک بیکەیت ئەوەیە بێ ئەوەی بیر بکەیتەوە، سەیری شتەکان بکە! مەحموودی دەوڵەت ئابادی.) ڕەنگە نووسەرانی کەم وڵاتی دەرودراوسێی ئێمە هەبن، هێندەی گەورە نووسەری ناوداری فارس (مەحموودی دەوڵەت ئابادی) نزیک و ناسراوبن لە […]
لێکبووردن و هەقیقەتی کتێبی پیرۆز
لێکبووردن و هەقیقەتی کتێبی پیرۆز و. ڕێبین هەردی ئەو هەقیقەتەی کتێبی پیرۆز ئاشکرای کردووە، خۆی دەبێتە بابەتی ئەو وتووێژانەی لەبارەی لێکبووردنەوە دەکرێن. ئیساک لاپییر، ئۆربیل داکۆستا، یان هۆبز بەر لە سپینۆزا ئنجیلیان خستە ژێر لێکۆڵینەوەی ڕەخنەییەوە. میتۆدی مێژوویی تەفسیری سپینۆز بۆ کتێبی پیرۆز، دەریدەخات ئەم کتێبە هیچ حوکمێکی تیوری دۆگمای لە خۆیدا هەڵنەگرتووە، بەڵکو تەنیا […]
گەنجینەی ئەدەبیاتی کلاسیکی جیهانی
گەنجینەی ئەدەبیاتی کلاسیکی جیهانی ڕانانی: ئیدریس عەلی لەم ڕۆژگار و سەردەمەدا، پرۆسەی وەرگێڕانی بەرهەمی ئەدەبیی جیهانی، بە یەکێک لە ئەنگێزە بنچینییەکان دادەنرێت، بۆ ئاشنابوونی زمان و کولتوورەکان بە ئەزموون و شاکار و ئەدەبیاتی میللەتانی دی، ئەو ڕۆڵەی هونەری وەرگێڕان دەیبینێت لە نزیکبوونەوەی زمان و تێکەڵبوون و ئاشنابوون بەوانی دی، ڕەنگە هیچ کام لە هونەرەکانی تر […]
بۆچی محه‌مه‌د ئاركۆن سه‌ركه‌وتوو بوو؟
بۆچی محه‌مه‌د ئه‌ركون سه‌ركه‌وتوو بوو؟ هاشم ساڵح له عه‌ره‌بییه‌وه: هه‌ورامان وریا قانع من پێشتر زیاد له جارێك، باسم له هۆكاری سه‌ركه‌وتنی ئه‌ركون، به‌سه‌ر كۆی رۆشنبیرانی عه‌ره‌بدا كردووه، ئه‌وانه‌یان ڕوبه‌ڕووی توێژینه‌وه كه‌لتوور‌ییه‌كان بوونه‌ته‌وه یان ئه‌وانه‌یان قسه‌وباسیان له‌سه‌ر تازه‌كردنه‌وه‌ی كه‌لتور یا ڕه‌خنه‌یان له عه‌قڵی عه‌ره‌بی گرتووه…هتد. له‌م ڕووه‌وه وتومه پرۆژه‌كه‌ی ئه‌ركون، ته‌نها پرۆژه‌یه توانی به‌خۆڕاگری له گۆڕه‌پانه‌كه‌دا […]
ئایا ئێدوارد سه‌عید داوای لێبوردنی كردووه؟
نووسینی: هاشم ساڵح و له عه‌ره‌بییه‌وه: هه‌ورامان وریا قانع من له وتاری پێشودا، باسم له‌وه كرد سه‌عید، دوای ئه‌وه‌ی هه‌ستی به‌و مه‌ترسییه كرد كه فێنده‌مێنیتاڵیسته‌كان، تێزه‌كانی كتێبه به‌ناوبانگه‌كه‌ی ئه‌ویان قۆستووه‌ته‌ووه، به شێوه‌یه‌ك ڕاڤه‌یان بۆ كتێبه‌كه كردووه، وه‌ك ئه‌وه‌ی سه‌عید نه‌ك ته‌نها دژایه‌تی خۆرهه‌ڵاناسی ده‌كات، به‌ڵكو دژایه‌تی كۆی شارستانییه‌تی خۆرئاواش ده‌كات. سه‌عید بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و مه‌ترسییه […]
بۆچی خۆرهه‌ڵاتناسی-م خۆشده‌وێت؟
نووسینی: هاشم ساڵح وەرگێڕانی له عه‌ره‌بییه‌وه: هه‌ورامان وریا قانع ڕه‌نگه ئه‌م ناونیشانه بۆ هه‌ندێك كه‌س جێگای قبوڵ نه‌بێت. ئاخر چۆن ده‌بێت رۆشنبیرێكی عه‌ره‌ب، سه‌رسوڕمانی خۆی به خۆرهه‌ڵاتناسی و خۆرهه‌ڵاتناسان ده‌رببڕێت؟ ئه‌و پێویست بوو ده‌موده‌ست قسه‌یان پێبلێت و هه‌مان بالۆره دووباره بكاته‌وه: ئیمپریالیزم، زایۆنیزم، ده‌ستدرێژی بۆ سه‌ر كه‌لتور و ئومه‌ی ئیسلامی… هتد. هه‌رگیز ئه‌م شته له […]
ڕانانی: ئیدریس عەلی ئەم کتێبە بریتییە لە کۆمەڵە شیعرێکی شاعیری دیاری کورد (جەلالی میرزا کەریم) و لە بڵاوکراوەکانی دەزگای چاپ و پەخشی سەردەمەوە، ئەم کۆمەڵە شیعرە بریتین لەو دەقانەی کە لە ئەرشیفی نووسەر و شاعیر (سەباح ڕەنجدەر)دا پارێزراون کە بە گوتەی خۆی لە ماوەی چل ساڵدا هەر شیعرێکی ئەم شاعیرەی لە گۆڤار و ڕۆژنامەکاندا بینیبێت، […]
بازرگانیی سامان و بازگارنیی بیروڕا
و. ڕێبین هەردی بیروراکان دەشێت کاتێک چوونە ناو بواری تایبەتیەوە، لەوکاتەدا کە ئاڵوگۆر دەکرێن، لە شێوەی بیروڕای گشتیدا دەرکەون. لەم ڕوانگەیەوە دەکرێت ئازادی بازرگانی لەگەڵ ئاڵوگۆڕی بیرو و مافی بڵاوکردنەوەی بیروڕا بەیەکەوە گرێداراو بزانرێت. ئەم ئەرگومێنتە تا دواپلە لیبڕاڵانەیە. لێکبووردن بەم مانایە دەبێتە سیستەمێکی ئاڵوگۆڕ: ڤۆڵتێر لە وتاری (ویژدان) لە ئەنسکلۆپیدای فەلسەفیدا سوودی بازرگانی دەکاتە […]
پڵۆت لە چیرۆکی کوردیدا
بابەتی ئەم کتێبە بریتییە لە لێکۆڵینەوەیەکی ئەدەبی نووسەر و مامۆستای زانکۆ (بوشرا کەسنەزانی)و بابەتەکانی نێو دووتوێی کتێبەکە پێکهاتووە لە (سەرەتایەک سەبارەت بە پڵۆت، زاراوە و چەمکی پڵۆت، پڵۆت لە چەند تێڕوانینێکەوە، پڵۆت بە دیدی باو، چیرۆکی بەپڵۆت، چیرۆکی بێپڵۆت، پڵۆت بە دیدی نوێ، بونیادگەرەکان، حیکایەتسازان: ڤلادیمێر پرۆپ و لیڤی شتراوس، فۆڕمالیستە ڕووسەکان: جیاکردنەوەی پڵۆت لە […]
جه‌نه‌ڕاڵه‌كان و براكان
له عه‌ره‌بییه‌وه: باوكی ڕه‌هه‌ند ئه‌ندێرا گاندی ده‌یگوت: “ژماره‌یه‌كی گه‌وره‌ی جه‌نه‌ڕاڵه‌كانی هندستان، براكانیان له سوپای پاكستاندا جه‌ناڕاڵن”. هیندییه‌كان پێكه‌وه جه‌نگی سه‌ربه‌خۆییان ئه‌نجامدا، پاشان جیابوونه‌وه و بوون به دوژمنی یه‌كتر. دواتر بۆ جاری سێیه‌م به‌نگلادیش له پاكستان جیابوه‌وه. سه‌ده‌ی ڕابردوو، له هه‌مو سه‌ده‌كانی دیكه دڕنده‌تر بوو. جه‌نگه‌كانی نێوان براكان یان نێوان ئه‌ندامانی یه‌ك خێزان، ترسناك و دڕندانه […]
هۆڵده‌رلین؛ شاعیرێك تا سنووری دێوانه‌یی
هاشم ساڵح له عه‌ره‌بییه‌وه: هه‌ورامان وریا قانع فه‌ره‌نسییه‌كان كه‌ی به هۆڵده‌رلین ئاشنا بوون؟ ئه‌وه پرسیارێكه به شێوه‌یه‌كی خراپ خراوه‌ته‌ڕوو، له ڕاستیدا ده‌بوایه پرسیاره‌كه ئاوا بووایه: ئه‌ڵمانه‌كان كه‌ی به هۆڵده‌رلین ئاشنابوون؟ چونكه هۆڵده‌رلین له‌سه‌ر زه‌مینی خۆی و له زادگا ئه‌سڵییه‌كه‌ی خۆی، تا سه‌ره‌تاكانی سه‌ده‌ی بیسته‌م، كه‌سێكی ون و نادیار بوو. واته زیاد له نیو سه‌ده دوای […]
تراژیدیای نووسەرانی ڕووس
نووسینی: سیامەند هادی بێگومان لە ڕێگەی وەرگێڕانەوە، خوێنەری ئێمە بە کارەکانی چەند نووسەرێکی ڕووس ئاشنایە، بەڵام ئەو ئاشنابوونە هەندێک جار زۆر بە وردی نەبووە، یان هەندێک جار سەرنجەکە زیاتر لەسەر چەند نووسەرێک بووە. ڕاستە بەرهەمەکانی پوشکین و دۆستۆیڤسکی و تۆڵستۆی و چیخۆف و گۆرکی و چەند ناوێکی تر کراونەتە کوردی، بەڵام چەندین ناوی گرنگ و […]
وه‌رگێڕانی له عه‌ره‌بییه‌وه: باوكی ڕه‌هه‌ند سه‌رۆكی پێشووی چین “گیانگ زیمان” ده‌ڵێت: پیاوه مه‌زنه‌كانی چین سێ كه‌سن، ئه‌وانیش بریتین له: سون یان سون كه دامه‌زرێنه‌ری كۆماری چینه و به نازناوی “باوكی چین” ناسراوه، ماوتسی تۆنگ دامه‌زرێنه‌ری كۆماری دووه‌م، دینگ هسیاو بینگ. چینییه‌كان به وڵاته‌كه‌یان ده‌ڵێن زه‌ویی ناوه‌ڕاست، له‌مه‌دا مه‌به‌ستیان له شوێنی جوگرافی سه‌ر ڕووی زه‌وی نییه. […]
شتراوس؛ لێکبوردن لە بەرامبەر هەقدا
(لە: مافی سروشی و مێژوو، بەرهەمی لیو شتراوس) و. ڕێبین هەردی بە بڕوای لیو شتراوس لێکبوردن لەناوخۆیدا هەڵگری دژیەکیە: بەهایەکە کە سەرجەم بەهاکان و لەوانەش لێکنەبوردن بە ڕێگەپێدراو دەزانێت. لەبەرئەوەی لێکبوردن خۆبەخۆ سنوورێکی نیە کە بە هۆیەوە لە لێکنەبوردن جیا بکرێتەوە، کەوابوو خۆی دەبێتە هۆی لەناچوونی خۆی. بە بڕوای شتراوس ئەم ئالۆزیە لە بیرۆکەی لێکبوردندا […]
تاوان دژی دەروونی مرۆڤەکان، یان تاوانی زەمینی
و. ڕێبین هەردی لێکبوردن هەمیشە بەشێکە لە کۆمەڵەیەک کە ناتوانرێت لێی جیا بکرێتەوە. کاتێک لێکۆڵیارانی دینی سەدەی سیانزە و دادگا ڕەواکانی ئەو سەردەمە ئەو پرسیارەیان هێنایە پێشێ کە ئایا دەبێت لێبووردە بین بەرامبەر لادەرانی دین، کاتێک داوای ئازادی دەربڕین وەک مافی مرۆڤ دەکرا، کاتێک سەرنج لە خەسلەتەکانی لێکبووردن لە بواری بازرگانی و ئاڵوگۆڕی ئابوریدا دەدرا، […]
نیگل؛ فرەگەری، بێلایەنی
(لە: یەکسانی و لایەنگری، بەرهەمی نیگل) و. ڕێبین هەردی دەزگا سیاسیەکان دەبێت ناکۆکی نێوان بەرژەوەندیە تایبەتیەکانی تاکەکان و هەروەها کێشەی چەمکی خێر و بەرژەوەندی یان ئەوەی بە خواستی گشتی ناو دەبرێت، چارە بکەن. کێشەیەک کە ڕووبەڕووی هەموو رژێمە سیاسیەکان دەبێتەوە، بەرلەوەی پەیوەندی بە ناکۆکی بەرژەوەندیەکانەوە هەبێت، پەیوەندی بە دیاریکردنی بەرژەوەندیە هاوبەشەکانەوە هەیە. لەبەرئەوە بەبڕوای تۆماس […]
ڤالترز؛ لێبوردن و فرەکلتووری
(لە وتارێک لەبارەی لێکبوردنەوە، بەرهەمی ڤاڵترز) و. ڕێبین هەردی بە بڕوای مایکل ڤاڵترز فەیلەسوفی ئەمەریکی و سیمای دیاری سوشیالیزمی لیبڕاڵانەی ئەمەریکی، سیاسەتی دیموکراتی ئەمرۆ هاوڕێی دوو جۆر لێکبوردنە: چونیەککردنی تاکانە یان ناسینی بەکومەڵ. ئەم دۆجۆرە لێکبوردنە بە جیاواز لەیەک ناسراون. هەندێکجار لێبوردوو دەبین بەرامبەر بە گروپەکان(واتە: واز لە سەرکوتکردن دێنن و گروپەکەش لەڕووی کۆمەڵایەتی و […]
ڕاپۆرتی پەپووسلێمانکە؛ یان وێرانکردن و بونیادنانەوەی دونیا
ڕانانی: ئیدریس عەلی هەندێک کتێب هەن، ناونیشانەکەی خوێنەر پەلکێش دەکەن، هەشن نووسەرەکەی و ئەو ناوبانگ ڕابردوو و ئەزموونەی لە بواری ئەدەبیاتدا هەیەتی، لێ بۆ من هەندێ جار پێچەوانەیە، پێش ناونیشان و ناوبانگی نووسەرەکە، ناوی وەرگێڕ کەمەندکێشی خوێندەوەیم دەکات. جەلیل کاکەوەیس، یەکێکە لەو وەرگێڕکارانەی نێو دونیای ئەدەبیاتی ئێمە، کە تەنها بەوەوە ناوەستێ کتێبی باشمان بۆ هەڵبژێرێت، […]
شاعیر و نه‌فره‌تی لێكدانه‌وه‌ی شیعر
وه‌رگێڕان و ئاماده‌كردنی: باوكی ڕه‌هه‌ند ئه‌مه‌ی خواره‌وه گفتوگۆیه‌كی ئه‌ده‌بیی نێو دونیای میدیای ئه‌لكترۆنییه، سه‌باره‌ت به‌وەی کە ئایا شیعر لێكدانه‌وه‌ی بۆ بكریت یان نا؟ من لێره‌دا پوخته‌یه‌كی ئه‌و گفتوگۆیه ده‌كه‌مه كوردی. گفتوگۆكانی دونیای ئه‌لیكترۆنی، هه‌ر هه‌موی چه‌له‌حانێ و ڕق و كینه و خراپ نییه، هه‌ر هه‌موی بێ كه‌ڵك و بێ به‌ها نییه. به‌ڵكو هه‌ندێك گفتوگۆی ده‌وڵه‌مه‌ند […]
گفتوگۆیەک لەگەڵ ئەدۆنیسی باوکم؛ کتێبێکی چێژبەخش و بەسوود
ڕانانی: ئیدریس عەلی بابەتی ئەم کتێبە (گفتوگۆیەک لەگەڵ ئەدۆنیسی باوکمدا)گفتوگۆیەکی درێژی ئەدەبیی و هەمە لایەنە کە (نینار ئیسبەر)ی کچ، لەگەڵ گەورە شاعیر و بیرمەندی عەرەب (ئەدۆنیس)ی باوکیدا ئەنجامی داوە، ئەم کتێبە لە لایەن نووسەر و وەرگێڕی بەسەلیقە (هیوا قادر) بە شێوەیەکی جوان و سرەنجڕاکێش وەرگێڕدراوەتە سەر زمانی کوردی و لە بڵاوکراوە نوێیەکانی دەزگای چاپ و […]
پەرییەکانی چیا
ڕانانی: سەردەم ئەم ڕۆمانە لە لایەن نووسەری عێراقی (وارد بەدر ئەلسالم) نووسراوە و نووسەر و وەرگێڕی ناوداری کورد (ئەحمەد محەمەد ئیسماعیل) بە شێوەیەکی جوان و سەرنجراکێش، وەرگێڕدراوەتە سەر زمانی کوردی، دیارە ئەمە سێهەم ڕۆمانی ئەم نووسەرە عێراقییەیە لەسەر کارەساتی شەنگال و ژنەقوربانییەکانی ئەو کارەساتە، پێشتریش ڕۆمانی پاکیزەکەی شەنگال و ڕۆمانێکی دیکەی نووسیوە و هەمان وەرگێڕ، […]
بۆدلیر؛ ئەو شاعیره به‌دبه‌خته‌ی مێژووی ئه‌ده‌بی فه‌ره‌نسیی كوناوده‌ر كرد
هاشم ساڵح له عه‌ره‌بییه‌وه: هه‌ورامان وریا قانع به پێچه‌وانه‌ی فیكتۆر هیگۆوه، ئه‌م داماوه به‌دبه‌خته “شارل بۆدلێر” له ژیانیدا، هیچ ناوبانگ و نه‌مرییه‌كی به‌خۆیه‌وه نه‌بینی، ته‌نانه‌ت خاوه‌نی فلسێكیش نه‌بوو. به هه‌ژاری سه‌ری نایه‌وه، بگره تاڕاده‌یه‌كی زۆر وه‌ك كه‌سێكی نه‌ناسراو كۆچی دوایی كرد. ته‌نها دوای مردنی، ناوبانگی وه‌ك بۆمبێكی ته‌وقیتكراو ته‌قییه‌وه. به‌م جۆره وته به‌ناوبانگه‌كه‌ی نیتچه‌ی به‌سه‌ردا […]
عیشق و غەریبی؛ ڕۆمانێک لە بارەی عیشق و تاراوگە و دڵشکانەوە
ڕانانی: ئیدریس عەلی کێ پەناهەندە و تاراوگەنشینە؟ کێشە و ئاریشەکانی مرۆڤی پەناهەندە چین و جیهان چۆن مامەڵە لەگەڵ مرۆڤی سەرهەڵگرتوودا دەکات؟ ڕەنگە پرسیاری لەمانە جەوهەریتر ئەوە بێت: مرۆڤ بۆچی زێد و خێزان و نیشتمان و یادەوەریی و منداڵی خۆی جێ دەهێڵێت و ڕوو لە دونیایەکی نامۆ و سەرزەمینێکی دیکە دەکات؟ ئەو دۆخە ئاوارتانە کامانەن کە […]
