دە ڕاسپاردەکەی فەلسەفە
سەعید ناشید لە عەرەبییەوە: هەڵکەوت عەبدوڵڵا ڕاسپاردەی یەکەم: خۆت بناسە ئەم پرسە پەیوەندی بە دەستەواژەیەکی سوکراتەوە هەیە، کە لە پەرستگەیەکی کۆنەوە ئیلهامەکەی وەرگرتووە و مانای ئەمانەی لای خوارەوەیە: – پێویستە ئەو جلوبەرگە بپۆشیت کە گونجاوە لەگەڵ ڕووخساری خۆتدا. – پێویستە بەو سیستەمی خۆراکە ئاشنابیت کە گونجاوە لەگەڵ تەندروستیی خۆتدا. – پێویستە بەو پێکهاتنە ئاشنابیت کە […]
نووسینی: ڕەشا ئەحمەد وەرگێڕانی لە عەرەبییەوە: باوکی ڕەهەند کتێبی (بەناوبانگترین نامە جیهانییەکان) کە لە قاهیرە و لەلایەن دەستەی گشتی بۆ تەلاری کەلتووریی بڵاوکراوەتەوە، 128 نامەی ناودارترین سیمبولە مێژوویییەکان لەخۆدەگرێت، لە پێش زاینەوە تا سەدەی بیستەم. ئەم کتێبە، چاپێکی تازەی کتێبێکی قەبارە گەورەیە کە یەکەمجار لە جەزائیر و لەڕێگەی وەرگێڕی کۆچکردوو “محەمەد بەدران” بڵاوکراوەتەوە. محەمەد بەدران […]
وەرگێڕانی: ڕێبین هەردی ئاشنای دەمەقاڵێ و دژایەتیەکانی ئاراسمین دژی جەنگە مەزهەبی و سەڵیبیەکان ، ئەو ئایدیالی سازشکردنی مەزهەبی نەک بە ئاشتی لەنێوان مەزهەبە جیاوازەکاندا، بەڵکو بەتایبەتی لەهەر مەزهەبێکدا دەزانی. ئاراسم لە کێتبی هاودەنگی دڵنیشنی کەنیسە (١٥٣٣) دەیەوێت سەرلەنوێ بیر لە یەکپارجەیی مەسیحیەت بکاتەوە، بۆ ئەوەی کۆتای بەو نەیارێتیانە بێنێت کە دەرئەنجامی لێکۆڵینەوە دینیەکانە کە لە […]
نووسینی: هاشم ساڵح وەرگێڕانی لە عەرەبییەوە: هەورامان وریا قانع لەبەر ئەوەی ژیانی من، هەر هەموی مۆتەکە و کابوسە (تەنانەت پێش هاتنی کۆرۆناش)، بۆیە من شەیدای ئەو نووسەرانەم، ژیانێکی کابوسئاسا ژیاون، بەتایبەت لە قۆناغی منداڵییاندا. لە نمونەی کافکا، بۆدلێر، دیستۆفسکی، ریلکە و …هتد. بەڵام هەنوکە با کابوس بخەینە ئەولاوە و قسە لەسەر شتی دیکە بکەین. بۆ […]
کاستیلۆن؛ ئایا دەبێت سزای لادەرانی دین بدرێت؟
بنەمای ئەم دەقە، جیاوازیەکە کە کاڵڤین و تیۆدۆرۆ دوبزی لەلایەک و کاستلۆنی لەلایەکی دیەوە، پاش لە سێدارەدانی میشل سێرڤێ لە جنێف لە ٢٧ ئوکتۆبەری ١٥٥٣دا، ڕووبەڕووی یەک کردەوە. کالڤین بەمجۆرە پاساو بۆ لە سێدارەدانی ئەم دکتورە ئیسپانیە دەهێنێتەوە، لەبەرئەوەی مەسیح دژی کاردانەوەی توند نەبوو، کەنیسە لەسەرشانێتی لادەرانی دین بەدەستی کارەبەدەستانی وڵات (نا مەزهەبی) سزای مەرگ […]
گفتوگۆیەک لەگەڵ ئەردەڵان عەبدوڵڵا
سەبارەت بە کتێبی: ئایا ڕوسیا دەبێتەوە بە زلھێزەکەی جاران گفتوگۆیەک لەگەڵ ئەردەڵان عەبدوڵڵا سەبارەت بە کتێبی: ئایا دوسیا دەبێتەوە بە زلھێزەکەی جاران لە ماوەی ڕابردوودا، دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم، کتێبێکی گرنگی چاپ کرد بە ناوی«ئایا ڕوسیا دەبێتەوە بە زلھێزەکەی جاران» ئەم کتێبە لە لێکۆڵینەوەیەک درێژی فرە ڕەھەند و کۆمەڵێک وتار و بابەتی وەرگێڕدراو پێکھاتووە، […]
ڕۆبێر گالیمار: سارتەر هەمان ئەو پێگەیەی هەبوو کە ڤۆڵتێر لە سەدەی هەژدە و فیکتۆر هیگۆ لەسەدەی نۆزدە هەیانبوو
نووسینی: هاشم ساڵح وەرگێڕانی لە عەرەبییەوە: هەورامان وریا قانع ڕۆبێر گالیمار پێیوایە، بۆ سارتەر زۆر زەحمەت بوو، ئەستێرەی فەیلەسوفێکی گەنج کە میشێل فۆکۆ بوو، لە هەڵکشاندابێت و لەسەر عەرشی لوتکەی فیکری فەرەنسی، شوێنی ئەو بگرێتەوە. بە مانایەکی دی، سارتەر، بەهۆی زیرەکی و بلیمەتی فۆکۆوە، لە خۆی و لە ناوبانگەکەی خۆی دەترسا. ئەمەش زۆر بەئاسانی، مانای […]
گفتوگۆی: ئیدریس عەلی نووسەر و وەرگێڕ و ڕەخنەکاری ئەدەبی (عەبدوڵڵا تاهیر بەرزنجی) پیاوێکە مێشکی پڕە لە کتێب و بیرۆکە، دەخوێنێتەوە و ئاگاداری دنیایە، بەڵام بە سروشتی خۆی کەسایەتییەکی بێدەنگ و هێمنی هەیە، ئەم بێدەنگییەی تەنها لە ژیانی ڕۆژانەیدا نییە، بەڵکو لەسەر ئاستی نووسینیش هەر کەمدووە، وێڕای ئەوەی هەموان دەزانین لەسەر زۆر پرس و بابەتی ڕۆژ […]
گفتوگۆ لەگەڵ ئەدۆنیس (بەشی دووەم)
ئەوەی كەلەپووری نەبێت، رەگ و ریشەی نییە وەرگێڕانی: پرۆفیسۆری یاریدەدەر، دكتۆر دانا ئەحمەد مستەفا *دەزانین تۆ سەرقاڵی ئامادەكردنی (دیوانی شعری عەرەبیت)، كەی كتێبی دووەم دەردەچێت، و چ ماوەیەكیش لەخۆ دەگرێ؟ **ئەم هەفتەیە كتێبی دووەمیش دەردەچێت كە باس لە ماوەی نێوان سالآنی 750و 1050ی زاینی دەكات، هەڵبژاردەی 103 شاعری تیایە، لە دوو توێی 540 لاپەڕەی قەبارە […]
لەمەڕ بەهای کەلەپووری شیعرییمانەوە
یەکەمین وتووێژی ئەدۆنیس، دوای پاشەکشێی لە گۆڤاری (شیعر) وەرگێڕانی: پرۆفیسۆری یاریدەدەر، دكتۆر دانا ئەحمەد مستەفا سەرەتا ئەوەی بیرمان لێكردەوە بۆ قسەكردن لەگەڵ ئەدۆنیس (عەلی ئەحمەد سەعید) دوو مەسەلە لە هزرماندا هەبوو كە دەمانویست بۆمان روونبێتەوە، ئەوانیش، یەكەم: مەسەلەی جیابوونەوەی لە دەستەی گۆڤاری (شعر) و پاشەكشەی لە سەرۆكایەتی دەستەی گۆڤارەكە، یەكەمجار ئەم هەواڵە (الحوادپ) ئاماژەی پێدا، […]
تۆماس مۆر؛ مەزهەبە یۆتۆپیەکان
وەرگێڕانی: ڕێبین هەردی (لە کتێبی یۆتۆپیای تۆماس مۆرەوە) کتێبی یۆتۆپیا لەساڵی ١٥١٦ بڵاو بۆووە، واتە ساڵێک پێش ئەوەی لۆسەر تیورەکانی خۆی لەبارەی لێبوردن و ئاسانگیریەوە لە شاری ویتنبرگ ڕابگەیەنێت و یەکێکە لە بەرهەمە بەرجەستەکانی قوتابخانەی مرۆڤگەری لە سەردەمی ڕێنسانسدا. تۆماس مۆر دەڵێت بەهۆی پییر ژیلەوە ئاشنای دەریاوانێکی پۆرتوغالی دەبێت بەناوی ڕافائەل هیت لۆدەوە. ئەم کەسە […]
ڕێگەی خۆشەویستی: ژیان و ئەندێشەکانی ماهاتما گاندی
(گەر کەسێک بە حەقیقەت و دڵی ئایینی خۆی بگات، بە حەقیقەت و دڵی ئایینەکانی تریش گەیشتووە… ئایینەکان، ڕێگەگەلی جۆراوجۆرن کە هەموویان بەرەو خاڵێکی هاوبەش دەڕۆن، تا ئەو شوێنەی هەموومان بەرەو یەک شوێنی مەبەست دەڕۆین و بە یەک سەرمەنزڵ دەگەین، ئەگەر ڕێگەکانیشمان جیاواز بن، هیچ گرنگ نییە، لە ڕاستیدا ژمارەی ئایینەکان ڕێک هێندەی ژمارەی تاکەکانی مرۆڤە.) […]
خەڵاتی ئۆگۆست، خەڵاتێکی هەیبەتدار و سەرنجڕاکێشی ئەدەبییە لە سوید. ساڵانە دەدرێت بەو کتێبە تازە چاپکراوانەی لەلایەن وەشانخانە سویدییەکانەوە بڵاو دەکرێنەوە، خەڵاتەکە بەسەر سێ کاتیگۆریدا دابەش دەکرێت، بۆ هەر یەک لە کتێبی ئەدەبی سویدی ساڵ، کتێبی فاکتەداری سویدی، کتێبی منداڵان و گەنجانی سویدی. ئەم خەڵاتە لە ساڵی ١٩٨٩ـەوە بەردەوامی هەیە و بەهای خەڵاتەکە ١٠٠ سەد هەزار […]
گفتوگۆیەک لەگەڵ ڕۆماننووسی ئەمریکی پول ئۆستەر
سازکردنی: فرانسو بونل و. لە عەرەبییەوە: هیوا قادر نووسین نەخۆشییەکە زوو دەیگرین و چاکیش نابینەوە پول ئۆستەر نووسەری ژمارە یەکی شاری نیویۆرکە. تەنیا لەبەرئەوە نا کە لە منداڵییەوە لە شوێنە جیاجیاکانی ئەم شارەدا ژیاوە، بەڵکە لەبەرئەوەی ئەو شارە شوێنی ڕووداوی ناو ڕۆمانەکانییەتی. ئەو ماڵەی تیایدا دەژی ئێستا لە برۆکلینە، ڕەخنەگری فەرەنسی فرانسو بونل گفتوگۆیەکی لەسەر […]
فارابی و ڕۆشنگەریی عەرەبی
نووسینی:هاشم ساڵح وەرگێڕانی لە عەرەبییەوە: هەورامان وریا قانع فارابی، لە زمانی عەرەبیدا، دوای کندی، بە دووەم فەیلەسوفی گەورە دادەنرێت و پێش ئیبن سینا دێت کە لە ڕووی زەمەنییەوە، لە پلەی سێیەمدایە. فارابی دوای ئەوەی لە فاراب و بوخارا، دەست بەخوێندن دەکات، بۆ تەواوکردنی خوێندنەکەی دەڕوات بۆ بەغداد. لەو ڕۆژگارەدا بەغداد پایتەختی دونیا بووە. هەر بۆیە […]
ئایا بەڕاستی ئەدەبی کلاسیک لە ئەدەبی مۆدرێن باشترە؟
ئایا بە ڕاستی ئەدەبی مۆدرێن خراپە و ناگاتە ئاستی ئەدەبی کلاسیکی؟ لە ڕاستیدا ئەم مەسەلەیە، پشت بەوە دەبەستێت کە دەیخوێنیتەوە. ئەگەر تۆ لە نێوان ئەو هەزاران ڕۆمانەی لەم ساڵدا بڵاوکراونەتەوە، دوو یان سێ ڕۆمانی خراپت بەرچاوکەوت، ئەمە مانای ئەوە نییە، کۆی ئەدەبی مۆدرێن خراپە. لەم ڕاپۆرتەدا، ماڵپەڕی “برایت ساید” هەوڵدەدات ئەو بیرۆکە باوە ڕەتکاتەوە کە […]
هەندێک تێڕامان دەربارەی بابەتی جیاوازیی مێژوویی لە نێوان عەرەب و خۆرئاوا
نووسینی: هاشم ساڵح وەرگێڕانی لە عەرەبییەوە: هەورامان وریا قانع بۆ ڕوونکردنەوەی ئەم بابەتە زۆر ئاڵۆزە، ئەمەی خوارەوە دەڵێم: لە سەدەکانی ناوەڕاستەوە تاکو سەدەی حەڤدەهەم، مەسیحییە ئەوروپییەکان، خەڵکانێکی دەمارگیر و تاریکبین بوون. لە فەرەنسا و ئیتالیا و ئیسپانیا و لەو وڵاتانەی دی کە زۆرینەیان کاسۆلیک بوون، جگە لە ئاینی مەسیحی و مەزهەبی کاسۆلیک، ڕێگەیان بە هیچ […]
تراژیدیای نووسەرانی ڕووس
ئەم کتێبە یەکێکی ترە لە بەرهەمە چاپکراوە تازەکانی دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم و لە لایەن نووسەری کورد(د. جەودەت هۆشیا) بە عەرەبی نووسراوە و وەرگێڕی ناودار و زمانپاراوی کورد (سەباح ئیسماعیل) لە عەرەبییەوە وەریگێڕاوەتە سەر زمانی کوردی. بابەتی کتێبەکە، دەکرێت هەم وەک بابەتێکی مێژوویی تەماشای بکەین، هەم وەک بابەتی ئەدەبی، چونکە باس لە بەرهەم و […]
شیعر؛ ژانێکی سەرسوڕهێنەری سەرمەدی
ڕەنگە لە دنیای ئەدەبی ئێمەدا هیچ ژانرێک هێندەی شیعر، قسەوباسی لەسەر نەکرابێت، بەشێکی ئەم حاڵەتە پەیوەندیی بەوەوە هەیە کە شیعر ڕووبەرێکی فراوان لە ئەدەب و ڕۆشنبیریمانی داگیرکردووە و ڕۆژگارێک تاکە سەرچاوەی هۆشیاریی چینایەتی و سیاسی و نەتەوەییمان بووە، لە ئێستایەکدا کە وەک دگوترێت شاعیران زۆر بوون و ڕۆژانە بەر دەیان تێکست و نامیلکە و ناوی […]
سپینۆزا
وەرگێڕانی: ڕێبین هەردی ناونیشانی لاوەکی وتارێک لەبارەی مەزهەب- سیاسەتەوە، ئاشکراکەری ئەو ئامانجەیە کە سپێنۆزا لە پێناویدا نوسیوێتی: دەیەوێت ئەوە بسەلمێنێ کە (دەکرێت ئازادی بە باسکردنی فەلسەفە بدرێت، بە بێ ئەوەی هیچ مەترسیەک بۆ دینداری و ئارامی وڵات درووست بکات، بە پێچەوانەوە گەر ئەم ئازادیە پێشێل بکرێت، ئەوا نەک ئارامی وڵات بەڵکو دینداریش دەکەوێتە مەترسیەوە). لێرەوە […]
ڕۆمان لە نێوان ئەندێشە و واقیعدا
بابەتی ئەم کتێبە بریتییە لە لێکۆڵینەوەیەکی ئەدەبی سەبارەت بە لایەنەکانی هونەری ڕۆمان، ئەم کتێبە لە لایەن (د. جەودەت هۆشیار) نووسراوە و وەرگێڕی ناودار (سەباح ئیسماعیل) بە شێوەیەکی جوان و سەرنجڕاکێش، وەریگێڕاوەتە سەر زمانی کوردی و یەکێک لە کتێبە نوێیەکانی دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم. بابەتەکانی نێو دووتوێی ئەم کتێبە بریتین لە: ( هونەری ڕۆمان لە […]
جۆن لۆک؛ هەر کەنیسەیەک، گروپێکی مونشەقە
وەرگێڕانی: ڕێبین هەردی نامەیەک لەبارەی لێکبوردنەوە کە بەرهەمی جۆن لۆکە و لە ساڵی ١٦٨٩دا بە بێ ناوی نووسەرەکەی بڵاوکرایەوە، دەیەوێت ئەرکەکانی دەوڵەت و کەنیسە و هەروەها ئەو ئامرازانەی یاسا خستوێتیە بەردەستیان، بە گونجاو لەگەل ئەو ئامانجەی هەریەکەیان بەدوایەوەن، لەیەک جیا بکاتەوە. لەبنەڕەتدا ئەرگۆمێنتی لۆک بۆ لێکبوردن ئەرگۆمێنتێکی سیاسیە، نەک تیۆلۆجیانە Theology. بەڵام نامەیەک لەبارەی لێکبوردنەوە […]
ئایا بۆ ڕزگاربوون لە مۆتەکەی تاریکبینی، 300 ساڵی دیکە چاوەڕێ بکەین؟
نووسینی: هاشم ساڵح وەرگێڕانی بۆ عەرەبی: هەورامان وریا قانع هێشتا هەندێک لە ڕۆشنبیرانی عەرەب، ڕازینابن ددان بەوەدابنێن کە ئیسلامی فێندەمێنیتاڵیزم/ ئوسوڵی، لە مێژووی ئێستایدا، لە گەورەترین قەیراندا دەژی. مەبەستم لەوە، قەیرانی ئیسلامی ئوسوڵییە لەگەڵ مۆدێرنە، یان ئەگەر پێتانخۆشە، لەگەڵ ڕۆحی زەمەنە تازەکاندا. وتم ئیسلامی ئوسوڵی، نەموت ئیسلامی ڕووناکی یان ڕۆشنگەریی، ئەو دوانە- ئیسلامی ئوسوڵی و […]
کارل پۆپەر و چەمکی لێکبووردن
ن: زکی میلاد و: رێبین هەردی لە ساڵی ١٩٨١دا کارل پۆپەر فەیلەسوفی عەقڵانیەتی ڕەخنەگرانە (١٩٠٢-١٩٩٤) وتارێکی لە زانکۆی تۆبنجنی ئەلمانی پێشکەشکرد بەناوی (لێکبووردن و بەرپرسیارێتی فکری)، جارێکی دی هەمان وتاری لە ڤێنا پێشکەشکرد و دواتر لە کتێبی (گەڕان بەدوای دنیایەکی باشتردا) لەساڵی ١٩٨٩دا بڵاوی کردەوە کە پێشکەشی کردووە بە یادی لیوبولد لۆکاس کە پۆپەر بە […]
